Коррупциягә каршы тәрбия
Җәмәгать тормышының хәзерге структурасы коррупция эшчәнлеге белән ныграк сугарыла. Коррупция - ул үз вазифасыннан явызларча файдалану, ришвәт бирү һәм аны алу, шулай ук үз вәкаләтләрен дөрес кулланмау. Ул кеше хокукларын бозуны күздә тота һәм кеше язмышына көчле йогынты ясый. Җәмгыятьнең тиз үсеше белән бәйле рәвештә, демократик дәүләт юлында мондый хаталарга юл куймау бик мөһим. Коррупциягә каршы җинаятьләр белән көрәштә иң мөһим ярдәмче булып коррупциягә каршы тәрбия тора. Бу озак вакытлы, стратегик, әмма коррупциягә каршы иң нәтиҗәле проект. Шуны аңлау мөһим: бу безнең илнең һәм һәр кешенең язмышына бәйле. Сүз кеше мөнәсәбәтләренең коррупцион схемаларын кабул итмәгән яңа буын формалаштыру турында бара. Шунысын да билгеләп үтәргә кирәк, «коррупциягә каршы тәрбия» төшенчәсеннән тыш, «коррупциягә каршы мәгърифәтчелек» төшенчәсе дә бар. Күпсанлы үзара охшашлыклар булуга карамастан, алар барыбер коррупциягә каршы торуның төрле чаралары булып тора. Коррупциягә каршы мәгърифәтчелек коррупциягә каршы мәгарифнең күп максатларының берсен генә – коррупциягә каршы дөньяга караш формалаштыруны күздә тота. Шулай итеп, бу төшенчә «коррупциягә каршы тәрбия»гә караганда таррак, ул шул исәптән коррупциягә каршы тору өлкәсендә билгеле бер күнекмәләр формалаштыруга һәм яңа белемнәр алуга юнәлдерелгән. Шул ук вакытта бу өлкәдә тәрбия һәм мәгърифәтчелек алып баручы субъектлар тулысынча диярлек туры килә. Алар дәүләт хакимияте органнары (федераль һәм РФ субъектлары), җирле үзидарә органнары, физик затлар һәм оешмалар, гражданлык җәмгыятенең төрле институтлары, шулай ук массакүләм мәгълүмат чаралары.
Россия Федерациясендә коррупциягә каршы тәрбиягә нигезләнгән принциплар.
Беренчедән, бу профилактика. Бу принцип кабул ителгән тәрбия чаралары комплексының кисәтү характерын, коррупцион фикерләү үсешен кисәтүне яки коррупцион гамәлләр башкарырга тырышуны аңлата.
Икенчедән, комплекслылык, ул коррупциягә каршы дөньяга караш һәм Кеше эшчәнлегенең нигезе булган ниндидер тәртип стандартын формалаштыруны күздә тота.
Өченчедән, кешенең яше, шәхси, һөнәри һәм башка үзенчәлекләрен исәпкә алуны аңлаткан алымның индивидуальлеге.
Дүртенчедән, бердәмлек һәм партнерлык. Бу принцип коррупциягә каршы тәрбия процессына барлык кызыксынучыларның катнашын аңлата, алар уртак максатлар һәм бурычлар, тәртипне бәяләү критерийлары һәм тәрбия гамәлләре стандартларына ия булырга тиеш.
Бишенчедән, үз-үзеңне тәрбияләү принцибы мөһим, ул үз-үзеңне камилләштерүне, таләпләрне үзләштерүне, үз гамәлләреңне объектив әхлакый бәяләү буенча күнекмәләрне үстерүне күздә тота. Бу шулай ук тирә-юньдәге чынбарлыкны һәм башка кешеләрнең гамәлләрен адекват бәяләү сәләте. Бу принципка кешенең билгеле бер позициядә тору һәм аны дөрес дәлилли белү, аңа ярашлы эш итү һәм кабул ителгән карарлар өчен җаваплылык алу сәләтен кертергә мөмкин.
Моннан тыш, комплекслылык, системалылык, законлылык, максатчанлык кебек күп кенә башка принциплар да бар. Коррупциягә каршы тәрбияләүнең формаль һәм формаль булмаган тәрбия кебек формалары да бар. Формаль формасы коррупциягә каршы тәрбияне гомуми белем бирү программаларына кертүдән гыйбарәт. Мондый форма нигездә төп дисциплиналарның белем бирү программаларына өстәмәләр, шулай ук коррупция проблемаларына һәм аларны хәл итү вариантларына кагылышлы махсус курслар кертү юлы белән тормышка ашырыла.
Коррупциягә каршы тәрбиянең формаль формасы эшләгән ысуллар шактый төрле. Аларга түбәндәгеләрне кертергә мөмкин:
- коррупциягә каршы тору буенча лекцияләр программасына кертү;
- әлеге тема буенча семинарлар үткәрү;
- коррупция белән бәйле проблемалар буенча хәбәрләр, докладлар һәм рефератлар әзерләү;
- әлеге проблемага кагылышлы мәкаләләрне һәм аны хәл итү юлларын анализлау;
- хокук саклау органнарының статистикасын һәм хисапларын китерү;
– коррупция проблемасы белән турыдан-туры бәйле дәүләт хезмәткәрләре, сәясәтчеләр, хокук саклау органнары хезмәткәрләре һ. б. катнашында әңгәмәләр оештыру.
Коррупциягә каршы тәрбиянең бу формасы ниндидер дәрәҗәдә контрольгә һәм оештыруга яхшырак бирелсә дә, шул ук вакытта ул коррупцияне кисәтүнең иң нәтиҗәле һәм бердәнбер дөрес юлы дип әйтеп булмый. Бу форма лекцияләр тыңлап һәм әлеге тематикага багышланган семинар дәресләрендә катнашып, теоретик белемнәрне генә тупларга мөмкинлек бирә. Әмма теоретик материал белән танышу яшьләр вәкиленең үз файдасын алуга кагылышлы хәлгә эләксә, закон нигезендә эш итүен тулысынча гарантияли алмый. Монда кешегә җәмәгатьчелек дөньяга карашының йогынтысы, шул исәптән массакүләм мәгълүмат чаралары аша да күзәтелә. Халыкның бер өлеше хәзерге этапта коррупцияне юкка чыгарылмаслык нәрсә итеп кабул итә, бу коррупциягә каршы чараларда катнашырга теләмәүгә ярдәм итә. Шулай ук бу мәсьәләдә гаиләнең ролен дә истән чыгрмаска кирәк, чөнки нәкъ менә ул тәрбиянең барлык өлкәләрендә «фундамент» сала. Яшь буынга йогынты ясауның төп формасы, анда игътибар максималь рәвештә тупланган, һәм үсеп килүче милләтнең акыллары мәгълүматны кабул итәргә әзер булса да, уку процессы булып тора, ләкин алар белән генә чикләнү мәгънәсез. Коррупциягә каршы формаль булмаган тәрбиягә килгәндә, ул уку процессы кысаларыннан тыш тормышка ашырыла. Коррупциягә каршы формаль булмаган тәрбия чараларының берничә төре бар: патриотик чаралар; коррупциягә каршы тору темасына конференцияләр; экскурсияләр һ. б. Студент-юристлар өчен коррупциягә каршы тәрбияләүнең бик актуаль ысулы булып коррупция җинаятьләре һәм аларның нәтиҗәләре турындагы эшләр белән укудан тыш практика үткәрү торачак. Бу проблемага тирәнрәк кереп, җинаятьләрнең нәтиҗәләрен анализлап, аларның җәмгыять өчен куркыныч дәрәҗәсен бәяләргә мөмкинчелек бирә. Шуңа бәйле рәвештә, мондый җинаятьләрне булдырмау теләге нәтиҗәле рәвештә көчәйтелә. Мәктәп укучыларына шулай ук коррупция куркынычы турында хәбәр итәргә, үсеп килүче буын арасында коррупция проблемаларын хәл итү юлларын алга сөрергә, бу проблеманы хәл итү өчен уйлану һәм омтылу өчен нигез бирергә кирәк. Бу Коррупциягә каршы тәрбияләүнең стандарт формаль булмаган ысуллары белән эшләнергә мөмкин, әмма моны кечерәк яшь өчен уен форматында эшләргә, яшь аудиторияне кызыксындыру өчен материалларны төслерәк тәкъдим итәргә кирәк. Шулай итеп, коррупциягә каршы тәрбияләүнең рәсми булмаган ысуллары формаль ысулларга караганда азрак, һәм, бәлки, алар җәмгыятьнең яңа мәгълүматны уку процессыннан тыш кабул итүгә ябыклыгы шартларында җитәрлек дәрәҗәдә нәтиҗәле түгел, әмма мондый ысуллар да коррупциягә каршы тәрбияләүнең аерылгысыз өлеше булып тора. Шуңа күрә коррупциягә каршы тәрбия формалары аларның интеграциясендә нәтиҗәле дип әйтергә була. Коррупциягә каршы сәясәт бик мөһим, чөнки коррупция җәмгыятьнең нормаль эшләве һәм шәхеснең үз үсеше өчен куркыныч тудыра.